مبانی مشروعیت مطلقه فقیه

پیشگفتار

ملت ایران در پی انقلاب شكوهمند اسلامی خویش در سال 1357 با اكثریتی قاطع به برپایی نظام مكتب و مبتنی بر نظریه «ولایت فقیه» رأی مثبت دادند. بر اساس این نظریه، در عصر غیبت كبری حضرت مهدی «عج» باید در رأس حكومت اسلامی حتما یك فقیه عادل و جامع شرایطی كه دارای صلاحیت‌های لازم علمی و عملی برای رهبری است كه او از طریق خبرگان منتخب مردم تعیین شده‌‌ است، قرار بگیرد. چنین رهبری تمامی مسوؤلیت‌های ناشی از ولایت امر و امامت امت را به عهده دارد و ضامن عدم انحراف اركان مختلف حكومتی از وظایف اصیل اسلامی خود می‌باشند.

ولایت فقیه مقوله‌ایست كه ریشه در باورهای اسلامی دارد و این باورها و عقاید اسلامی نیز اولا علمی و ثانیا قابل بحث و بررسی هستند ولی بدیهی است كه هر كدام از آنها بایستی در بستر واقعی خود مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرند. اصل موضوع ولایت فقیه سخن تازه‌ای نیست بلكه سابقه‌ای هزار ساله در فقه شیعه دارد و در معنای قدیمی‌اش حكومت بر صغار و ایتام و منصب قضاوت تعمیم یافته كه در فصل اول با بررسی دوره‌های تاریخی فقها با نگاهی مختصر به آن پرداخته‌ایم اما امام خمینی دایره معانی آنرا به مثابه نظریه دولت مطرح ساخت كه شامل معانی گذشته و اما اعم از آنها بود یعنی با این تفاوت که امام قلمرو اختیارات فقیه را به حكومت و قدرت سیاسی گسترش داد و نظریه حكومت اسلامی را به وجود آورد و هم چنین طرح مقوله ولایت مطلقه فقیه از ابتكارات امام خمینی است بگونه‌ای كه ایشان صراحتا می‌فرمایند:

« حكومت شعبه‌ای از ولایت مطلقه رسول‌ا.. است كه یكی از احكام اولیه اسلام و محكوم بر تمام احكام فرعید حتی نماز ، روزه و حج است‌».

ولایت فقیه شكل حكومتی امام است كه به دنبال حاكمیت دین و مقرارت آن در جامعه است نه حاكمیت افراد ولی از آنجا كه دین سالاری لزوما دیندارسالاری را به دنبال دارد در نهایت به سالاری علمای عادل می‌انجامد.

در پژوهش حاضر در ابتدا به كلیاتی در مورد واژه «ولایت» «مطلقه» «فقیه» و هم چنین پیشینه بحث ولایت فقیه پرداخته شد است و در بخش‌های دیگر به بررسی دلایل و استدلالات عقلی و نقلی و هم چنین مشروعیت آن از دید امام خمینی خواهیم پرداخت.

فهرست مطالب

مقدمه ..................................... 1

فصل اول: كلیات ............................ 3

بخش اول: مفهوم لغوی و اصطلاحی ولایت مطلقه فقیه    4

1-1-1- ولایت ............................... 5

1-1-2- مطلقه .............................. 6

1-1-3- فقیه ............................... 7

بخش دوم: پیشینه بحث ولایت فقیه ............. 8

1-2-1- حكومت در مباحث فقهی ................ 10

الف) فقهای دوره اول ....................... 11

ب) فقهای دوره دوم ......................... 13

ج) فقهای دوره سوم ......................... 14

د) فقهای دوره چهارم ....................... 15

هـ) فقهای دوره پنجم ....................... 16

فصل دوم: مبانی مشروعیت ولایت مطلقه فقیه .... 20

بخش اول: دیدگاه امام خمینی ................ 21

2-1-1- احادیث مرتبط با ولایت فقیه .......... 25

2-1-3- وظایف ولی فقیه برای تشكیل حكومت اسلامی    26

2-1-3- بحث آزادی در نظام ولایت فقیه ........ 27

بخش دوم: نظریه مشروعیت ولایت فقیه .......... 28

2-2-1- بررسی دلایل عقلی نظریه مشروعیت ولایت فقیه 29

2-2-2- بررسی دلایل نقلی نظریه مشروعیت ولایت فقیه 31

2-2-3- شمه‌ای از سیره عملی امام خمینی، احیا گردین    34

نتیجه‌گیری ................................. 38

منابع فارسی ............................... 40